XIV. RZEMIEŚLNICY, HERB MIASTA I STRZELANIE DO KURA

Jednym z obowiązków, należących do pracowników warsztatów miejskich, było zapewnienie bezpieczeństwa Kołobrzegowi. W sytuacji zagrożenia zewnętrznego miasta, musiały cechy wystawiać zbrojnych rzemieślników, by ci bronili murów przed intruzami. Wspomniano o tym wcześniej, przy opisie postaci szewca i piekarza, uwiecznionych na pokrywach cechowych wilkomów. Sam proces budowy murów obronnych, którymi otoczono miasto, był pracochłonny i wymagający czasu. Kilka pokoleń kołobrzeżan uczestniczyło w ich budowie. Gdy budowa systemu obronnego, nadmorskiego civitas, została ukończona, należało obsadzić powstałe mury obrońcami. Kto lepiej mógł bronić miasta, w chwili jego zagrożenia, niż posiadający w nim swoje rodziny i warsztaty? Czy nie najsprawniejszymi obrońcami miasta, swych rodzin i miejsc pracy, mogli zostać ci, którzy również dysponowali środkami finansowymi na realizację powierzonego im zadania? Tak oto mistrzowie kielni, dratwy, krosien i wypieków, przeobrażali się w sprawnych obrońców Kołobrzegu. W celu zachowania pełnej gotowości bojowej zrzeszonych rzemieślników, gildie ćwiczyły musztrę i strzelanie. Jednym z przejawów dążenia do sprawności militarnej, było tworzenie przez cechy, bractw strzeleckich. Posiadały one własne składy broni. Organizacje te urządzały konkursy strzelania do ?kura? i dlatego nazywano je ?bractwami kurkowymi? lub zielonoświątkowymi. Corocznie słychać było odgłosy pukaniny w rejonie obecnej ulicy Artyleryjskiej. Tam bowiem członkowie kołobrzeskiego bractwa, ulokowali leśną strzelnicę. Na niej, w dniu Zielonych Świątek (siódma niedziela po Wielkanocy), organizowali zawody strzeleckie. Zwycięzcę honorowali tytułem króla kurkowego i odznaczeniem noszonym prze niego później na piersi.

XX WIECZNE ODZNACZENIE KOŁOBRZESKIEGO BRACTWA KURKOWEGO ? fot. EM

Odznaczenie bractwa kurkowego, wykonane zostało w srebrze próby 900, następnie częściowo emaliowane. Artysta złotnik wykonał je w formie krzyża maltańskiego, po czym nałożył nań ośmioramienną gwiazdę rytowaną promieniście. Centralnie umieścił, obowiązujący w roku wykonania honorowego wyróżnienia, emaliowany herb kołobrzeski. Na rewersie widnieje trzywersowy, grawerowany napis: ? II Ritter 1938?. Prezentowany egzemplarz jest jednym z wielu tego typu odznaczeń, nadawanych przez wieki istnienia bractwa swym członkom. Opisywane odznaczenie, jest uhonorowaniem zajęcia II miejsca w konkursie strzeleckim przez członka gildii.

Herb kołobrzeski, umieszczony na odznaczeniu bractwa kurkowego, nawiązuje bezpośrednio, do dziedzictwa władztwa biskupiego nad Ziemią kołobrzeską, jak również do kołobrzeskich tradycji cechowych. Poszczególne cechy odróżniały się bowiem, również dzięki osobnym chorągwiom z godłami. Doskonałym tego przykładem była rewia nowych sztandarów, w dniach 4 i 5 listopada 1665 roku, z okazji przeglądu kołobrzeskich kompanii mieszczańskich. Sztandar gildii solnej, przedstawiał wówczas, dwa skrzyżowane haki panwiowe na żółtym tle. Dwa srebrne łabędzie, również na żółtym tle, prezentowane były na sztandarze kołobrzeskich żeglarzy. Na sztandarze niebieskim przedstawiono trzy wieże pośród murów miejskich. Budowle architektoniczne z niebieskiego sztandaru, nawiązywały w swej wymowie do istniejących wówczas kołobrzeskich umocnień. Nie były to już, jak na pierwszej pieczęci kołobrzeskiej, obiekty iluzoryczne. W XIV wieku bowiem, zamożni kołobrzeżanie, wznieśli wokół miasta mury obronne. Wraz z murami, powstały wówczas trzy główne bramy. Na północy miasta usytuowano, wzmiankowaną w roku 1300 Bramę Solną. Na wschodzie bramę kamienną (1350 r.). Na południu, nad samą rzeką Parsętą wybudowano Bramę Młyńską (1380 r.). Dla wszystkich tych symboli, znalazło się później miejsce w herbie miejskim. Zarówno tym, który widzimy na odznace strzeleckiej, jak również w herbie współczesnym miasta Kołobrzegu.

Haki panwiowe, będące cechą tutejszej gildii solnej, występującą w późniejszej heraldyce miejskiej, ewokowane zostały na przedstawionej w części XII ?sfragistyka cechowa.Cz.3 RYMARZE?, siedemnastowiecznej pieczęci rymarskiej. Stały się one, po dotychczas występujących w herbie kołobrzeskim insygniach władzy biskupiej, głównym symbolem miasta.

Godło to obejrzeć możemy także na odważnikach służących dawnym kołobrzeżanom do ważenia monet. Prezentowane wzorce masy, wykonane został z blaszek cynowych i sygnowane znakami miejskimi poprzez odciśnięcie na ich powierzchni herbów Kołobrzegu ? haków panwiowych. Na tłokach sprawionych do wykonania odcisków, symbole miejskie zostały rytowane wgłębnie. Na dwóch, spośród trzech, prezentowanych w naszej kolekcji odważników, odciśnięte zostały również zarysy luster tłoków, służących do sprawienia odcisków, wskazujących na ich proweniencję.

ODWAŻNIKI ? fot. EM

Powrócić jednak należy do opisu herbu kołobrzeskiego, umieszczonego na odznaczeniu strzeleckim. Jest on typowym znakiem heraldycznym dla okresu międzywojennego w Kołobrzegu. Wszystkie wykorzystywane dotychczas symbole miejskie zostały nałożone wówczas na jedną tarczę dzieloną w słup. Przypuszczalnie za błąd heraldyczny omawianego i do dnia dzisiejszego funkcjonującego znaku dziedzictwa miejskiego, należy uznać umieszczenie na dwóch sąsiadujących ze sobą polach, symboli jednej grupy zawodowej funkcjonującej w mieście ? panwi i haków służących do jej zawieszania. Dodatkowo herb na odznaczeniu został udostojniony koroną rangową z trzema wieżami. Powyższy herb okresu międzywojennego wywodzi się od znaku miejskiej wspólnoty samorządowej z początku XIX wieku.

XIX ? WIECZNY GUZIK KOŁOBRZESKIEGO BATALIONU ? fot. EM

Eksponatem, na który również ewokowano herb miejski, jest guzik. Ten niewielki element, przybliża nas do tematyki militarnej, która zdominuje kolejne części niniejszej publikacji. Pochodzi on od munduru kołobrzeskiego batalionu mieszczańskiego. Formacja ta powstała w Kołobrzegu, w roku 1653, a rozwiązana została w 1889. Początkowo, do roku 1851, liczył cztery, natomiast później pięć kompanii. Ukazany element ubioru, odlany został ze stopu miedzi, w berlińskiej wytwórni C. Maedicke. Wykonany zaś w formie koła o średnicy 25 mm.

Na awersie guzika widzimy symbole kołobrzeskie, występujące wcześniej na siedemnastowiecznych chorągwiach kompanii mieszczańskich (za wyjątkiem panwi znanej z prezentowanego powyżej odznaczenia). Po roku 1800 postanowiono uporządkować kwestie heraldyki miejskiej. Zebrano dotychczas występujące mobilia i umieszczono na dwóch tarczach. Wszak uzbierało się tego sporo.

Na prawej tarczy położono, używane w Kołobrzegu od czternastego stulecia, mobilium herbowe władztwa biskupiego, znane nam ze średniowiecznego typariusza. Godło przedstawia infułę biskupią, ponad skrzyżowanymi pastorałami. Dołem, pomiędzy nimi, ulokowano wereżkę ? stożkowato ukształtowaną sieć, służącą do połowu ryb słodkowodnych.

WIELKI HERB MIEJSKI ? MEDAL Z WYSTAWY KWIATOWEJ ? fot. EM

Lewą tarczę wykonano trójdzielną w pas. Ponadto pas górny podzielono w słup. Prawe pole zarezerwowano dla srebrnego pasa położonego na czerwonej tynkturze, o czym świadczy pionowe szrafowanie. Przypuszczalnie nawiązano w ten sposób do wielkokupieckiej, hanzeatyckiej tradycji Kołobrzegu. Wszak rozpoznawczymi kolorami Ligi Hanzeatyckiej była biel i czerwień. W lewym polu górnego pasa, opisywanej tarczy herbowej umieszczono haki panwiowe – odwieczny symbol kołobrzeskiej gildii solnej. W środkowym, spięte murami obronnymi, trzy wieże średniowiecznych bram miejskich. Natomiast godło umieszczone w pasie dolnym tarczy, to dwa łabędzie, przeniesione bezpośrednio z herbu cechu miejscowych żeglarzy.

WIELKI HERB MIEJSKI

Obie, spięte labrami, tarcze herbowe zwieńczone zostały hełmem typu prętowego. Ponad nim znajduje się pięć rzędów pawich piór. Po pięć w każdym rzędzie. Nawiązują one do wielkiego herbu, istniejącego tu do roku 1648, państwa Pomorskiego. Są też trzymacze, przedstawieni jako dzicy mężowie. Postaci o liściastych przepaskach na biodrach, dzierżący w dłoniach maczugi, symbolizują starożytność miejsca, którego herb trzymają. Całość stojąca na podporze w formie gzymsu.